Czym jest wada zgryzu i jak powstaje?
Wada zgryzu to zaburzenie w budowie i pracy narządów jamy ustnej. Zaburzenie to może ograniczać się tylko do zębów lub do łuków zębowych i ich wzajemnych relacji.
Każda wada zgryzu to kwestia zarówno estetyki uśmiechu, jak i zdrowia. Wśród konsekwencji problemów ze zgryzem znajdują się choroby przyzębia, zaburzenia żucia, zaburzenia funkcji stawów skroniowo-żuchwowych i mięśni, uszkodzenia błony śluzowej warg i policzków, a nawet ukruszenie i ułamania zębów. Zdarza się również, że zgryz może być przyczyną wady wymowy. Dlatego leczenie ortodontyczne trzeba zacząć jak najwcześniej i nie należy go bagatelizować.
W większości przypadków, wad zgryzu wystarczy leczenie ortodontyczne, jednak niektóre wady wymagają korekty ortodontyczno-chirurgicznej (są to głównie przypadki o charakterze szkieletowym, takie jak niedorozwój lub nadmierny rozwój szczęki, lub żuchwy).
Jakie są rodzaje wad zgryzu?
Wady zgryzu możemy podzielić na wrodzone i nabyte. Wady wrodzone powstają w czasie okresu płodowego i są skutkiem oddziaływania negatywnych czynników na organizm matki. Najczęściej ma to miejsce w pierwszym trymestrze ciąży. Z kolei wady nabyte są skutkiem złych nawyków, takich jak ssanie palca, oddychanie przez usta czy zbyt długie karmienie butelką.
Do najczęściej pojawiających się rodzajów wad zgryzu zaliczamy:
Tyłozgryz
To wada zgryzu, która objawia się zaburzonym położeniem dolnego łuku zębowego względem górnego. W czasie zwarcia zębów łuk dolny jest cofnięty, w związku z czym zęby się nie stykają (siekacze dolne są oddalone od górnych). Wada ta jest widoczna w wyglądzie twarzy poprzez cofnięcie się dolnej wargi pogłębienie się bruzdy wargowo-bródkowej.
Zgryz krzyżowy
To zaburzenie wzrostu łuków zębowych w stosunku do linii pośrodkowej ciała. W tej wadzie zgryzu widoczne jest ustawienie dolnych zębów na zewnątrz, w stosunku do górnych zębów. Można to zauważyć również w widocznej asymetrii twarzy.
Przodozgryz
To wada zgryzu polegająca na wysunięciu dolnego łuku zębowego w stosunku do górnego. Bardzo wyraźne jest zachodzenie przednich zębów dolnych na przednie zęby górne.
Zgryz otwarty
Polega na braku kontaktu zębów na łuku zębowym. Bardzo często dodatkowo powoduje wady wymowy i jest widoczny w charakterystycznym wydłużeniu twarzy.
Zgryz głęboki
To zachodzenie górnych siekaczy na dolne siekacze. Zachodzenie to jest większe niż normalnie i przekracza 2/3 zębów.
Skutki wad zgryzu
Nieleczone wady zgryzu mogą prowadzić do wielu poważnych problemów zdrowotnych. Do najczęstszych skutków należą:
Choroby przyzębia – Nieprawidłowe ułożenie zębów może prowadzić do trudności w utrzymaniu higieny jamy ustnej, co sprzyja rozwojowi chorób przyzębia, takich jak zapalenie dziąseł i paradontoza.
Zaburzenia żucia – Wady zgryzu mogą utrudniać prawidłowe żucie pokarmu, co może prowadzić do problemów trawiennych oraz nadmiernego obciążenia niektórych zębów.
Zaburzenia funkcji stawów skroniowo-żuchwowych – Nieprawidłowy zgryz może prowadzić do bólu i dysfunkcji stawów skroniowo-żuchwowych, objawiających się bólami głowy, bólem twarzy oraz ograniczeniem ruchomości szczęki.
Uszkodzenia błony śluzowej warg i policzków – Niewłaściwe ustawienie zębów może powodować uszkodzenia błony śluzowej jamy ustnej, prowadząc do ran i owrzodzeń.
Ukruszenie i ułamania zębów – Niewłaściwe kontakty zębów mogą prowadzić do ich mechanicznych uszkodzeń, takich jak ukruszenia i złamania.
Leczenie wady zgryzu u dzieci i dorosłych
Leczenie wad zgryzu jest procesem wieloetapowym, który zawsze powinien być prowadzony przez specjalistę lekarza ortodontę. W zależności od rodzaju wady i jej nasilenia, leczenie może obejmować:
Aparaty ortodontyczne – Stałe lub ruchome aparaty na zęby są najczęściej stosowaną metodą leczenia wad zgryzu. Poprzez systematyczne działanie sił, aparaty korygują ustawienie zębów i łuków zębowych.
Korekta chirurgiczna – W przypadkach, gdzie wada ma charakter szkieletowy, konieczne może być leczenie chirurgiczne. Zabiegi te obejmują między innymi osteotomię, czyli chirurgiczne przecięcie kości szczęki lub żuchwy w celu poprawy ich wzajemnych relacji.
Ćwiczenia ortodontyczne – W niektórych przypadkach, zwłaszcza podczas leczenia ortodontycznego u dzieci, pomocne mogą być specjalne ćwiczenia ortodontyczne, które pomagają w korygowaniu niewielkich wad zgryzu.
Wada zgryzu i profilatyka ortodontyczna
Zapobieganie wadom zgryzu zaczyna się już w dzieciństwie. Warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych aspektów odnośnie profilaktyki, które mogą znacząco wpłynąć na prawidłowy rozwój zgryzu i zapobiec powstawaniu problemów.
Unikanie złych nawyków – wczesne kształtowanie prawidłowych nawyków jest kluczowe. Ważne jest, aby dzieci nie ssały palca, nie używały smoczka zbyt długo oraz unikały oddychania przez usta. Ssanie palca lub smoczka przez dłuższy czas może prowadzić do przemieszczenia zębów i deformacji łuków zębowych. Należy również zwracać uwagę na prawidłowe ułożenie dziecka podczas snu, aby uniknąć nacisku na dolną szczękę, co może prowadzić do tyłozgryzu.
Wczesne wykrywanie i leczenie – regularne wizyty u lekarza dentysty i ortodonty pozwalają na wczesne wykrycie i leczenie wad zgryzu. Kontrolne wizyty stomatologiczne powinny odbywać się co najmniej raz na pół roku, a w przypadku wykrycia nieprawidłowości ze zgryzem zgodnie z zaleceniami specjalisty. Wczesne wykrycie problemów pozwala na szybkie podjęcie działań korygujących, co często jest mniej inwazyjne i skuteczniejsze niż leczenie zaawansowanych wad zgryzu.
Odpowiednia dieta – zdrowa i zrównoważona dieta wspiera prawidłowy rozwój zębów i szczęk. Dieta bogata w wapń, fosfor, witaminę D oraz inne składniki mineralne jest kluczowa dla zdrowia zębów. Warto unikać nadmiernej konsumpcji cukrów, które mogą prowadzić do próchnicy, a ta z kolei do przedwczesnej utraty zębów mlecznych i problemów z rozwojem zgryzu. Dodatkowo twarde pokarmy, takie jak surowe warzywa i owoce, mogą wspierać naturalne procesy żucia i rozwój mięśni szczęki.
Higiena jamy ustnej – regularne mycie zębów i używanie nici dentystycznej pomagają w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej, co zmniejsza ryzyko powstawania wad zgryzu. Codzienna higiena jamy ustnej powinna obejmować dokładne szczotkowanie zębów dwa razy dziennie oraz nitkowanie przestrzeni międzyzębowych. Dla najmłodszych dzieci zaleca się stosowanie pasty do zębów z fluorem oraz korzystanie ze szczoteczek dostosowanych do wieku. Regularne kontrole stomatologiczne mogą pomóc w monitorowaniu stanu zdrowia jamy ustnej i wczesnym wykrywaniu ewentualnych problemów.
Właściwe ułożenie języka – prawidłowe położenie języka w jamie ustnej również ma znaczenie w zapobieganiu wadom zgryzu. Język powinien spoczywać na podniebieniu, a nie być ciągle dociskany do dolnych zębów. Nieprawidłowe ułożenie języka może prowadzić do zgryzu otwartego lub innych nieprawidłowości.
Korekta nieprawidłowych nawyków – często dzieci rozwijają nawyki, takie jak gryzienie paznokci, ołówków lub innych przedmiotów, które mogą wpływać na ustawienie zębów. Rodzice powinni zwracać uwagę na te nawyki i starać się je eliminować, aby zapobiec przyszłym problemom ze zgryzem.
Edukacja i świadomość – kluczowym elementem profilaktyki jest edukacja rodziców i dzieci na temat prawidłowej higieny jamy ustnej, znaczenia regularnych wizyt u dentysty oraz wpływu złych nawyków na rozwój zgryzu. Świadomość i wiedza na temat zagrożeń i metod zapobiegania wadom zgryzu może znacząco poprawić efektywność działań profilaktycznych.
Wada zgryzu to poważny problem, który może wpływać nie tylko na estetykę uśmiechu, ale również na ogólny stan zdrowia. Dlatego tak ważne jest, aby nie bagatelizować objawów i jak najszybciej skonsultować się ze specjalistą. Wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie mogą znacząco poprawić jakość życia pacjenta oraz zapobiec poważniejszym problemom zdrowotnym w przyszłości.